بنابراین هر چیزى که بدون اجازه به خدا و دین نسبت داده شود حرام است.

بسیارى از نویسندگان اهل سنت بدعت را بر دو قسم دانسته اند; ضاله و محموده. بدعت ضاله عبارت است از پدید آمدن چیزى که با قرآن، سنت، اجماع و اثر مخالف باشد و بدعت محموده عبارت است از چیز خوبى که با کتاب، سنت، اجماع و اثر مخالف نباشد.(1)

غزالى مى نویسد: «هر گونه نوآورى بدعت و حرام نیست بلکه بدعتى حرام است که با سنت قطعى متضاد باشد و گاهى ابداع واجب است و آن در صورتى است که اسباب، تغییر یافته و دگرگون شده باشد».(2)

ابن حجر و سایر علما نیز بدعت را چنین تقسیم کرده اند.

تقسیم بندى بدعت از نظر معناى لغوى صحیح است اما در اصطلاح شرع و عرف متشرعه بدعت تقسیم بندى نمى شود بلکه هر بدعتى حرام است زیرا بدعت عبارت است از چیزى که مخالف قرآن و سنت باشد و هر چیزى که موافق قرآن و سنت باشد بدعت نخواهد بود. از این رو دیدگاه هایى که براساس اجتهاد صحیح و طبق قواعد اصول و فقه به دست آمده، بدعت به شمار نمى آید و آنچه طبق رأى، استحسان و اجتهاد غیر صحیح باشد بدعت مى باشد. این تعریف با روایت نبوى که فرموده: «.... ایاکم والبدع فان کل بدعة ضلالة و کل ضلالة و اهلها فى النار»;(3)است و هر گمراهى همراه با اهلش در آتش است، موافق است.

این روایت هر نوع بدعتى را ناپسند و گمراه کننده دانسته است. شیعه نیز با دو شرط هر گونه بدعت را حرام مى داند:

1ـ ریشه در اصل و اساس شریعت نداشته باشد;

2ـ به عنوان طریق شرعى وانمود گردد.

البته بدعت اعم از حرمت و کراهت است; یعنى بدعت به چیزى که مکروه باشد گفته مى شود.

از آنچه درباره بدعت گفته شد روشن مى شود که سنت در برابر بدعت، عبارت است از چیزى که قرآن بدان دستور داده و یا پیامبر(صلى الله علیه وآله)مردم را بدان هدایت فرموده باشد و نیز با اصول کلى اسلام ناسازگارى نداشته باشد لذا دایره معناى اصطلاحى سنت در برابر بدعت از گستره معنایى آن در اصطلاح فقه و علم حدیث وسیع تر است.

بنابراین آنچه قرآن، احادیث و قواعد اصول و فقه بر آن دلالت دارد جزو سنت به شمار مى آید، یعنى بدعت نیست همچنین تمام امورى که به خودى خود مباح است و هیچ یک از عناوین حرام بر آنها منطبق نمى شود مثل عادات و آدابى که در زندگى بشر از قدیم مرسوم بوده مانند جشن ها و عزادارى ها بدعت به شمار نمى آید البته از سوى دیگر مى توان مراسمات را در حوزه دین بر دو قسم دانست:

1ـ گاهى نص و دلیل خاص براى آن وجود دارد، مانند جشن عید فطر، قربان و... ;

2ـ گاهى دلیل خاصى بر آن وجود ندارد بلکه به صورت کلى است که چگونگى انجام آن امور به عرف مردم واگذار شده است مانند تکریم و بزرگداشت پیامبر(صلى الله علیه وآله)، اهل بیت، برپایى شعایر الهى و ... .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- فتح البارى، ج 17، ص 10.

2- احیاءالعلوم الدین، غزالى، ج 2، ص 3.

3- بحارالانوار، ج 36، ص 28.

در صحیح مسلم، ج 6، ص 153 آمده است: «خیر الأمور کتاب الله و خیر الهدى هدى محمد و شر الامور محدثاتها و کل بدعة ضلالة»; بهترین چیزها کتاب خدا و بهترین هدایت، هدایت محمد(صلى الله علیه وآله) و هر نوآورى که این طور نباشد گمراهى است.